Erzurum İlinin güneyinde, engebeli, 1720 rakımlı, çevresi dağlarla çevrili bir ova üzerinde kurulmuştur. İçinden kendi adını taşıyan bir çay(dere) geçmektedir. İlçenin yüzölçümü 1199 kilometrekaredir. Kuzeyini Tekman ve Karayazı, doğusunu Karaçoban, batı ve güneyini Muş ili çevirmektedir. Tabiat yapısı ve iklim özellikleri bakımından Erzurum'dan az da olsa farklıdır. Erzurum gibi karasal bir iklime sahip olmasına rağmen, kış ayları Erzurum'dan beş ile on derece daha sıcaktır. Tarımın da yapıldığı ilçede halkın ana geçim kaynağı hayvancılıktır. Saltuklu, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde çevrenin en önemli yerleşim merkezi Hınıs'tır. İlçede bulunan önemli eserler şunlardır. Hınıs Kalesi, Kalecik Camii, Toprakkale, Zirnak Kalesi, Zirnak Kümbeti, Hınıs Ulu Camii, Erence Köyü ve Seyyit Ömer Halil Türbesi. Hınıs'ın eski yeri bugün parçalanmış bir vadi görünümündeki derenin batısında yer alan kaledir. Evliya Çelebi'ye göre kale Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın amcası tarafından kurulmuştur. Kalede 7 camii bir han ve bir hamam bulunduğunu da yine Evliya Çelebi'den öğreniyoruz. 2000 Yılı Genel Nüfus sayımının sonuçlarına göre, ilçenin toplam nüfusu 53. 950 kişidir.