İhtisap Ağalığı ( Çarşı Ağalığı)

Konya’da ilk mahalli teşkilatın 1830 yılında Çarşı Ağalığı (İhtisap Ağalığı) adı altında kurulduğu belirtilmektedir. Bu teşkilatın 1876 yılında belediye teşkilatı haline dönüştürülmesiyle Konya İlk belediyesine sahip olmuştur.

Konya Belediyesi’nin kuruluş tarihiyle ilgili olarak bazı kaynaklarda 1868 yılı verilmektedir.Belediye Başkanı olarak Muhasebeci Rahmi Bey’in adı geçmekte olup görevden ayrılış tarihi 1869’dur. 1869 -1876 yılları arasında herhangi bir belediye başkanı kaynakta belirtilmediğinden, Belediye’nin kuruluş tarihini 1876 olarak kabul etmek daha doğru olacaktır.

Seyyahlar 1800 ve daha sonraki yıllarda Konya nüfusunu 15.000 - 20.000 arasında göstermiştir. 1853 yılında Konya’ya gelmiş olan Jeolog P.D. Techihatchef şehrin nüfusunun 22.500, 1890 yılında ise Seyyah M.Gine 44.000 olduğunu yazmaktadır.

1868 yılı salnamesi Konya nüfusunu 16.732 Sille ve Hatunsaray ile birlikte 17.649 olarak göstermektedir. 1884 salnamesine göre nüfus 40.795’tir. 1894 salnamesine göre ise, 9.265 hanede 42.318 Müslüman, 1566 Ermeni, 899 Rum olmak üzere toplam 44.762’dir

Seyyahnamelerin ve salnamelerin verdiği rakamlar Konya nüfusunun uzun yıllar 20.000 – 40.000 arasında olduğunu, fazla bir değişiklik göstermediğini, şehrin çeşitli nedenlerle gelişemediğini belirtmektedir.

1923 yılında Belediye’nin bütçesi, 64.000 TL’dir. Belediye hizmet sahası 110 km² ‘dir. Şehirde elektrik yoktur ve içme suyu, Su Komisyonu tarafından işletilmektedir. Bu yıllarda belediye su dağıtım işleriyle ilgilenmemektedir.İçme suyu kaynağı olarak o yıllarda Çayırbağı

kaynağı kullanılmaktaydı.

1923 yılında Belediye Teşkilatı ve personel durumu

Meclis üyesi :12 Kişi

İdari İşler :1 Muhasebeci, 2 Katip

Fen İşleri :1 Fen Memuru

Sağlık İşleri :1 Doktor, 1 Aşı Memuru, 1 Ebe

Temizlik İşleri :1 Memur, 10 Hademe, 1 Bekçi, 1 Ahırcı

Zabıta İşleri: :1 Müfettiş, 1 Müfettiş Muavini, 9 Kolcu ( Zabıta Memuru )

1924 yılında şehre Mukbil ve Beypınarı içme suları getirilmiştir. 1926 yılında Konya Belediyesi, 831 sayılı kanun gereği şehrin su tesisatını devralmıştır. Yine 1926 yılında Atatürk Anıtı dikilmiştir. 1924 – 1925 yıllarında Belediye itfaiye teşkilatı kurulmuştur. 1929 yılında ise Dere Hidroelektrik Santralı inşa edilmiş ve genel aydınlatma yapılmıştır.

Belediye, 1931 yılında 16200 hektarlık sahada 47.826 kişiye hizmet vermekteydi. Şehirde 123 mahalle vardı. Belediye Meclisi 30 kişi, hizmet sahası 110 km²idi. 1942’de şehrin ilk planı yapıldı. 1937’de İtfaiye Teşkilatı motorlu araçlarla kısmen teçhiz edilmiştir.

Yine bu devirde Belediye Mezbahası inşa edilmiş, Dutlu içme suyu 01.06.1937 tarihinde şehir şebekesine bağlanmıştır. Ayrıca büz fabrikası yapılmıştır.

Meram Yeni Yol Alt Geçidi

1945 yılında mahalle muhtarlıkları ihdas olunarak mahalle mümessillikleri kaldırılmış ve mahalle işleri Belediye’den alınmıştır. 1946 yılında 4 otobüs ile İstasyon ve Meram semtlerine şehir içi yolcu nakline başlanmıştır.1946’da Konya Elektrik A.Ş. tasfiye edilerek Konya Belediyesi tarafından katma bütçeli Elektrik, Su, Otobüs, (ESO) İşletmeleri kurulmuştur. 1926’dan 1946’ya kadar Konya Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü’nce yürütülen şehir içme suyu işleri 1946 yılında ESO ’ya devredilmiş, 1949 yılında Eski Meram Yolu’nda dizel elektrik santralı inşa edilerek işletmeye açılmıştır.

1950 yılında asfalt inşaatı başlamış, ilk asfalt yol Meram yolu olmuştur.1952 yılında şehirdeki asfalt yol 28.000 m²’dir.

Konya Belediyesi’nin 1953-1962 yılları arasındaki on yıllık bütçesinin toplamı yaklaşık 55 Milyon TL. ve on yıllık yatırımın bütçeye oranı %52’dir. Belediye hizmet alanı 162 km² dir. 1962 yılı sonunda şehir kanalizasyon şebekesinin uzunluğu 16.308 metreye, asfalt yol miktarı 426.403 m²’ye ulaşmıştır.

Şehir içinde sondaj kuyuları açılarak içme suyu şebekesine ilave edilmiştir. 1953 yılında Göksu Hidroelektrik santralı, ihale edilmiş ve 14.01.1959 tarihinde birinci kısmı işletmeye açılmıştır.

1958 yılında Alaaddin tepesi üzerine inşa edilen Torance gazinosu 70 ‘li yıllarda tadilat görerek Nikah ve Düğün Salonuna dönüştürüldü.1989 yılında Alaaddin Keykubat salonu adıyla Konferans, Toplantı, Düğün ve Nişan programlarına tahsis edildi. İkinci geniş kapsamlı tamir ve tadilatını ise 2001 ve 2002 yıllarında gören salon hizmete devam etmektedir.

Meram Yeni Yol altgeçidi, Devlet Demir Yolları ile ortaklaşa bir projeyle, 1960 yılında trafiğe açılmıştır.

10.05.1966 tarihinde yeni şehir imar planı yaptırılmış, bu devrede şehrin çeşitli yerlerine sondaj kuyuları açılarak içme suyu şebekesine dahil edilmiştir. 1965 yılında asfalt şantiye tesisleri kurulmuştur.

1963 yılında İmar Müdürlüğü, 1967 yılında Armoni Mızıkası, 1970 yılında Otogar Müdürlüğü ve Fuar Müdürlüğü, 1971 yılında ise Bahçeler Müdürlüğü Belediye bünyesine katılmıştır. 1970 yılında Yeni otogar hizmete açılmıştır. 1972 yılında Göksu Hidroelektrik Santrali, Türkiye Elektrik Kurumu’na devredilmiştir.

Konya Milli Fuarı Açılıyor

1968 yılında bugünkü Konya Milli Fuarı’nın nüvesini teşkil etmek üzere Kültürpark olarak temeli atılıp inşaatına başlanan Fuar alanı, 1970 yılında tamamlanarak yeni ilavelerle 30 Ağustos 1970 tarihinde 1. Konya Milli Fuarı olarak hizmete açılmıştır. İlkin 45.000 m² lik Fuar alanı, gördüğü rağbet ve halkın büyük ilgisinden dolayı 100.000 m² ‘ye çıkarılmıştır.

Önceki dönem ile birlikte bu yıllar altyapı yatırımlarına ağırlık verildiği, Gecekondu Önleme Bölgeleri’nin oluşturulmaya başlandığı ve şehrin gelişiminin batıya doğru kayışının hızlandığı yıllardır.

1973 yılında Koyunoğlu Müzesi, Belediye’ye devredilmiştir. Adnan Menderes Toptan Sebze Hali ise Yeni Otogar’ın kuzeyinde, 1977 yılında bitirilerek eski hal denilen şimdiki matbaacılar ve balıkçıların bulunduğu yerden taşınmıştır.Yine aynı yılda Konestaş Ekmek Fabrikası açılmıştır. Konya Kamyon Garajı da (Karatay Sanayi güneyinde) 1978’de hizmete girmiştir.

Elektrik İdaresi ESO’dan Ayrılıyor

12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra 25 Eylül 1980 tarihinde kabul edilen 2303 sayılı kanunla bütün belediye meclislerinin feshedilmesi ve belediye başkanlarının da görevinden alınması üzerine Konya Valisi, Belediye Başkanlığı görevini de yürütmeye başlamıştır.

Milli Güvenlik Konsey’inin 34 numaralı kararı ile “ülkemizde hızlı nüfus artışı ve köyden kente göçün sonucu olarak büyük kentlerimizin yakınlarda teşekkül etmiş olan belediyelerin; aydınlatma, su, kanalizasyon ve ulaştırma gibi hizmetlerini yeterli bir şekilde halkımıza götürmediği ve kontrolün aksamasına neden olduğu” gerekçesiyle bu durumdaki belediyelerin Sıkıyönetim Komutanlıkları’nın emirleri ile belediyelere bağlanmaları öngörülmüştür. Bu şekilde 2. Ordu ve Sıkıyönetim Komutanlığı’nın 25 nolu bildirisi ile uygun bulması sonucu Konya Belediyesi çevresinde bulunan Dere, Sille, Hocacihan belediyeleri ile Kayacık, Tatlıcak, Saraçoğlu, Taşrakaraaslan, Elmacı, Yaylapınar, Hasanköy, Karahüyük, Yeni Kozağaç, Beybes, Hatıp, Köyceğiz, Yazır köyleri Konya Belediyesi’ne bağlanmıştır. Bu yerlerden Dere ve Sille Belediyeleri, Konya Belediyesi’nin Şube Müdürlüğü, diğerleri ise mahallesi haline getirilmiştir.

Bu ilhaklarla Belediye hizmet alanı 38 bin 700 hektardan 77 bin 600 hektara (mücavir alanla birlikte 128 bin 600 hektar) çıkmış; merkez nüfus 329 bin 139’dan 353.300 ‘e yükselmiştir.

Milli Güvenlik Konseyi’nin 34 numaralı kararı daha sonra 08.12.1981 gün ve 2561 sayılı “Büyükşehirlerin Yakın Çevresindeki Yerleşim Ana Belediyelere Bağlanmaları Hakkındaki Kanun” ile kesinleşmiştir.

Bu dönemde, 11 Eylül 1982 tarih ve 2705 sayılı yasa gereğince ESO İşletmeleri Müessesesi’nin Elektrik bölümü ile Dere Hidroelektrik santrali 1 Kasım 1982 tarihinde güç kaybı bulunmayan ve 2000 yılına göre hazırlanan elektrik projesinin %90 gerçekleştirilmiş bir elektrik şebekesi olarak TEK’e devredilmiştir.

1973 yılında devralınan Koyunoğlu Müze ve Kütüphanesi 1984 yılında yeni binasında hizmete açılmıştır.

Mayıs 1986’da Siemens Ağ firmasına, Konya Raylı Sistem Proje’sinin yurtdışı malzeme ve mühendislik hizmetleri işi ihale edilmiştir.Aynı yıl Belediye Sarayı(hizmet binası) hizmete girmiş, halen burada hizmetini sürdürmektedir.

Konya Belediyesi, 20.06.1987 tarihinde kabul edilen; 27.06.1987 gün ve 19500sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 3399 sayılı kanunla “Büyükşehir Belediyesi” haline dönüştürülmüştür.

Kabataş Caddesi ( Denktaş cd.) alt geçidi ile Meram Eski Yol caddesi üst geçidi de 1988 yılında trafiğe açılmıştır.

Büyükşehir Belediyesine Geçiş

1989 yılı Mart ayında yapılan mahalli ( yerel) seçimlere Konya Büyükşehir ve üç merkez ilçe (Meram-Selçuklu-Karatay) olarak girilmiş ve artık Konya biri Büyükşehir olmak üzere dört belediye başkanıyla idare edilmeye başlamıştır.

13 Temmuz 1987’de temeli atılan Hafif Raylı Sistem, Eylül 1992’de hizmete girmiştir. 28.09.1989 tarihinde Konya Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuş ve BESO son bulmuştur.BESO’nun su ile ilgili görevleri ve Fen Müdürlüğü tarafından yürütülen kanalizasyon işleri, KOSKİ’ye geçmiştir.BESO’ya ait otobüs işletmesi, Otobüs İşletmeleri Genel Müdürlüğü adı altında faaliyetlerine devam ettikten sonra Eylül 1992’de Hafif Raylı Sistem’in de devreye girmesiyle Toplu Ulaşım İşletmesi adını almıştır.

1993 yılında Konya Büyükşehir Belediyesi, Japonya’da dünyanın en başarılı on belediyesinden birisi olarak adını dünyaya duyurmuştur.

16.11.1988’de ihale edilen Konya İçme Suyu Arıtma Tesisi 10.04.1995’te hizmete girmiştir.

29 Temmuz 1995’te Selçuklu Belediyesi sınırları dahilinde (İstanbul yoluna) Şehirlerarası Otobüs Terminali’nin temeli atılmış, 2000 yılında da hizmete açılmıştır.

5 Aralık 1990’da hizmete giren Uygun Satış mağazaları, USAM, alanında yapmış olduğu öncülüğü tamamlaması ve Konya’da marketçiliğin yayılması nedeniyle 28 Kasım 1995’te özelleştirilmiştir.

21 Aralık 1995’te Raylı Sistem’in 2.kısmı (Cumhuriyet Mah. Kampus arası) hizmete açılmıştır.

Trafik sorununa kalıcı ve sağlıklı çözümler üretmek amacıyla inşa edilen İhsaniye Alt Geçiti ve Sanayi Köprülü Kavşağı Kasım 1997’de hizmete açılmıştır.

Kültür Sanatta Önemli Hizmetler

Doksanlı yıllarda kültür hizmetlerine de önem verilmeye başlanmıştır.

Kukla, Ortaoyunu ile öz kültürümüzü yansıtmak ve dünü bugünde yaşatmak için 22 Kasım 1996’da Kukla Tiyatrosu kurulmuştur.

Hat, Ebru, Tezhib ve Osmanlı Türkçe’si gibi derslerin verildiği Destegül Güzel Sanatlar mektebi de 12 Nisan 1997 tarihinden başlayarak eğitimini sürdürmektedir.

Büyükşehir Belediye’si, yapmış olduğu başarılı kitap yayıncılığı ile de takdir toplayarak 1997 yılında Türkiye Yazarlar Birliği’nce “Kamu Kurum Yayıncılığı” dalında birincilik ödülünü almıştır.

Türk Tasavvuf Musikisini geliştirmek ve bu alanda eğitim vermek üzere 16.07.1997 tarihinde Türk Tasavvuf Musiki Korosu ve sema grubu kurulmuştur.

Ayrıca her yıl; Mevlana’yı anma programları, Altınbaşak Kültür-Sanat Etkinlikleri, Ramazan Etkinlikleri, Aşıklar Bayramı, Çocuk Şenlikleri, Sempozyum, Kongre ve panallerle dolu olarak yılda yüz günü aşan bir faaliyet programı uygulanmaya devam etmektedir.

1880 tarihli belediye kanununa göre Konya Belediyesi 12 üyeden oluşurdu. Bu heyet 4 sene müddetle seçilir, içlerinden birisi de mahallinin en büyük mülkiye memuru tarafından belediye reisliğine tayin olurdu. 1922 yılı içerisinde çıkarılan bir kanunla bu usul değiştirildi. Buna göre 12 üyeden oluşan heyetten yarısı her iki senede bir yeniden seçilmeye başlandı. Seçim yenilendikçe bu heyet kendi aralarından birisini reisliğe seçmeleri usulü kabul olundu. Bu kanun belediye meclislerinin ve bilhassa belediye başkanlığının itibarını artırdı. Ayrıca Konyalıların daha demokratik bir şekilde temsili sağlanmış olup belediye başkanlarını valinin masraf görmekle vazifeli bir memuru olmak durumundan kurtardığı gibi belediye heyet ve başkanlarına geniş bir çalışma alanı hazırlamıştı.

Bu yeni kanuna göre 1923 yılının mart ayının ilk günü Konya Belediye heyeti çalışmaya başladı. İlk iş olarak reis seçiminin yenilenmesi istendi. Eski heyetten kura ile kalmış olanlardan 5 kişi belediye başkanının yeniden seçilmesine iştirak etmediler ve bu yapılan seçimi legal olup olmadığını gündeme getirmişler. Bunun üzerine valilik makamına başvurulmuş, bu başvuru İçişleri Bakanlığı tarafından olumsuz cevaplandırılmıştır. Bunun üzerine 1922 yılında çıkarılan kanunun iyice tefsir edilebilmesi için Büyük Millet Meclisine başvurulmuştur. Uygun netice 4 ay sonra alınabilmiş ve belediye reisliği çalışmalarına 4 ay sonra başlayabilmiştir.

1923 yılı Belediye seçimi Konya’da çok hararetli olmuştur. Bu seçime seçmenlerin %90nı katılmış olup, bu seçmenlerin %80ninin seçtiği 6 kişilik bir heyet temsil görevini üstüne almıştır. Selçuk Es’in babası Kazım Gürel Bey de bu heyet arasında bulunmaktadır. Ve 4 ay sonra bu 6 kişilik heyet Kazım Gürel Beyi Belediye başkanı seçmiştir.

Bu seçimlere kadar şehrin durumu şöyleydi; şehrin içindeki en işlek caddeler bile harap ve yol denilemeyecek bir haldeydi, yağmurlu havalarda dizlere kadar çamur olurdu. Hükümet meydanından İstasyona giden yol üzerinde 180 metre uzunluğundaki tek taraflı bir yaya kaldırımından başka şehrin hiçbir tarafında yaya kaldırımı yoktu. Şehirde genel aydınlatma namına birkaç noktadaki lüks lambasından başka hiçbir aydınlatma vasıtası yoktu. İhtiyaca uygun mezbaha bulunmadığı gibi Söylemez’in Tekkesi yanındaki ilkel mezbaha da mahalle kenarında bulunduğundan ve bakımsızlıktan dolayı bilhassa sıcak mevsimlerde yaydığı ağır kokularla civar mahalleleri rahatsız ediyordu. Halkın gezmesini, eğlenmesini, hava almasını sağlayacak bahçeler, meydanlar, spor sahaları, sinema ve tiyatro binaları yoktu. Şehirde itfaiye teşkilatı yoktu. Belediyede temizlik işleri kadrosu 1 memur, 10 hademe, 1 bekçi ve 1 ahırdan ibaretti. Bunlar da yalnız çarşının temizliğine bile yetmiyorlardı. Bütün temizlik işleri araçları tek atlı 3 çöp arabası ile 2 el arabasından ibaretti. Belediye Sağlık İşleri heyeti; 1 doktor, 1 aşı memuru ve 1 ebeden ibaretti.1 fen memuru vardı. Muhasebe ve yazı işleri 3 memur tarafından yürütülüyor, kayıtlar ve hesaplar içinden çıkılamaz bir halde bulunuyordu. Zabıta teşkilatı yoktu. Bu vazife 2 memur ve 7 kolcu tarafından görülüyordu. Belediye 6 oda, bir salonlu ufak tek katlı ve kiralık bir binada bulunuyordu.

1923 yılındaki Belediyenin bütçesi 64.000tl den ibaretti. 1923 yılından 1927 yılı Ağustosuna kadar Kazım Gürün Bey tarafından yürütülen belediye başkanlığı sırasında Belediye geliri 4 yıl evvelkine nazaran 6 misline yükselmiştir. 1927 yılında Konya Belediyesinin Emlak ve Eytam Bankasına ve Ziraat Bankasına, Konya Milli İktisat Bankasına olmak üzere 3 bankaya 210.000tl borcu vardır. 4 sene içerisinde menkul ve gayrı menkuller alınmış yol inşası, istimlak asri hela çeşmeler, su yolları su depoları, çukur ve bataklıkların kurutulması yeni yollar açılması, bahçelerin ve fidanlıkların tanzimi gibi işler yapılmıştır.

Bu dönemde yapılan işler şöyledir; Buğday Pazarı’nın doğu semtinde büyük bir buğday deposu kâgir olarak yaptırılmıştır. O devirde askeri hastane olarak kullanılmış olan eski kasaphane mevkiinde bir katı tamamen ince yontma Sille taşından büyük bir bina yapılmıştır. Alaaddin Tepesi’ndeki Belediye sinema ve tiyatro binası harap halde iken satın alınıp sinema ve tiyatro binası şeklinde tanzim olunmuştur. İstanbul Caddesi üzerinde asri ekmek fabrikası yapılmıştır. Alaaddin Tepesi’ndeki halkevi binası üstü açık dört duvardan ibaret satın alınıp tadil, inşa ve tanzim edilmiştir. Sahibi belli olmayan Yüksek Mezarlık civarındaki belediye depoları olarak kullanılmış birer katlı 3 bina yaptırılmıştır. Eski At Pazarı’ndaki 1 dükkan ve İstasyonda 16 ahşap dükkan ile İstasyon Caddesi üzerindeki o zamanki mıntıka komutanlığının bulunduğu iki daireli büyük bina satın alınmıştır. Alaaddin Tepesi üzerindeki geçici elektrik santral binası büyük tesis kurulunca tepenin tanzimi sırasında kaldırılmıştır. Dede Bahçesi’nin satın alınarak gezinti mahalli halinde tanzim ve büyük bir kısmının fidanlık haline getirilmesi, tenis kotları ve dans pistinin yapılması, mevcut havuzun yüzme havuzu şekline sokulması sağlanmıştır. Dede Bahçesi’nin bir parçası üzerine ufak ölçüde hayvanat bahçesi vücuda getirilmiştir. 10.6 km uzunluğunda Sille taş ocaklarına kadar inşa ettirilmiş dekovil hattı daha sonraki yıllarda Milli Savunma Bakanlığı’na satılmıştır. Ayrıca 8 tonluk 1 silindir, 4 tonluk hela ve lağım temizlemesine mahsus 1 makine, 3 tonluk Fiat markalı yeni arasöz, 1 adet Stode markalı yeni hizmet otomobili, 3 tonluk Amerikan malı arasöz, 1 adet su motoru ve Geçici elektrik üretimi için 50 beygir kuvvetinde Dizel motor satın alınmıştır. Belediye dairesine, evlenme salonuna tiyatro ve sinema binasına eşya satın alınmıştır. Kereste Pazarı, Gariplerde iki parça arsa ve Tahir Ağa kahvehanesinin bahçesi olarak kullanılan iz kalmamış kabir yeri ve Askeri Orta okul karşısındaki terkedilmiş Baltaoğlu Bahçesi belediyeye kazandırılmıştır. Ayrıca 3 adet Zindankale civarında, diğerleri ise Muhacir Pazarı ve Gazi Alemşah Mahallesi’nde olmak üzere 9 parça arsa belediye namına satın alınmıştır.

İstasyon caddesi üzerindeki Atatürk Anıtı ve etrafındaki bahçenin tesis ve tanzimi yapılmıştır. Anıt yakınındaki harap belediye bahçesinin mozaik duvarlarla çevrilmiş ve tak gibi yaptırılan büyük kapısı, güney yönünden genişletilerek tanzim olunmuştur. Şerafettin Cami yakınında yeraltına asri bir hela yaptırılmıştır. Ayrıca Selimiye Cami civarında ve çarşı içinde iki asri hela daha yaptırılmıştır. Sanat enstitüsü önündeki medrese yeri park haline getirilmiş ve tanzim edilmiştir. Şerafetin camiinin güney yönündeki kabir yerinin bahçe halinde tesviye ve tanzim edilmiştir. Gazi Alemşah Mahallesi’nde Fahrettin Paşa bahçesinin tesis, tanzimi ile burada bir havuz ve çeşme inşası tamamlanmıştır. Alaaddin Tepesi’ndeki şimdiki Orduevi yerindeki iki kilise ile Hıristiyan mezarlığının ve yıktırılan saat kulesi enkazının tamamen temizlenmesi ve tepenin ağaçlandırılması tamamlanmıştır. Birisi Kapı Camisinin bitişiğinde, diğer ikisi de Aziziye Camii bitişiğinde 3 çeşme ile Zafer Çeşmesi, Hastane Caddesi’ndeki çeşme yaptırılmıştır. Hükümet Konağı’nın batı cihetindeki Kümbet ile halk arasında sidiklik denilen tevkifhane binası çevresindeki binaların o zamanki jandarma koğuşuna kadar kaldırılarak yerlerinin meydan ve yol halinde tanzimi yapılmıştır. Şerafettin Camii’nin güneyindeki kümbetin kaldırılarak mihrap kısmının dıştan kümbete bitişik olan tarafı aynı cinsten Gödene taşı ve malzeme ile esas inşa tarz ve şekline uygun olarak yapılması ve iki pencere arasının alt kısmına caminin inşa tarihine kitabenin konulması sağlanmıştır. Şehir içindeki su birikintilerine sebep olan bir çok yerde çukur yerlerin doldurulması ve bilhassa kışla civarında göl halindeki bataklığın kurutulması tamamlanmıştır. Meramda su baskınından yıkılan Müftü Gediği’nin tamamen taştan olmak üzere yeniden inşası ile Server Yöresi’nin sel basmak tehlikesinden kurtulması sağlanmıştır.

Su komisyonu Mukbil ve Bey pınarı suyunun Dere köyü içinden geçen 1.5 kmlik kısmının güzergahı değiştirmiş olmasından dolayı su akımı kesintiye uğramış ve sular geriye tepmiştir. Bu hata yeni istimlâkler yapılarak yeni bir güzergahta yeniden borular döşenmek suretiyle düzeltilmiştir. Alaaddin Tepesi’ndeki büyük depoya ek olmak üzere 250 m3 hacminde yeni iki depo inşa olunmuştur. Bu arada bazı su yollarının ve eski su deposunun da onarımı yapılmıştır. Şehrin su planları David Gruve adındaki bir Alman mühendise gelecekte ki ihtiyaçlar da gözetilerek, 100 bin nüfus üzerinden nüfus başına 120 lt isabet edecek şekilde tanzim ettirilmiş Ve bu plan Sağlık Bakanlığının tetkik ve tasdikinden geçmiştir. Daha sonraları Alaaddin Tepesi’ndeki su depolarının çatladığı ve su sızdırdığı konusunda Kazım Gürel hakkında basında tenkit yazıları çıkmıştır. Kazım Gürel ise bu tenkitleri şöyle cevaplamıştır; "Depoları kendisinin yaptırmadığını, onların keşif ve planlarını Konya Ovası Sulama İdaresi yüksek mühendislerinden Nazmi Bey tarafından yaptırıldığı ve Sağlık Bakanlığının tasdikinden sonra eksiltme usulü ile ihaleye konduğu" belirtmektedir. Kazım Gürel "inşaatın bitiminden önce de belediye başkanlığından ayrıldığını ve bu işte bir hata olmuşsa yahut geçici ve kesin kabullerinde dikkat gösterilmemişse kabahatin kendisine ait olamayacağını" söylemektedir. Ve ekleyerek "Alaaddin Tepesi suni olduğu için bazı sakatlıkların olabileceğini ve hatta Ferit Paşa’nın yaptırdığı büyük deponun kısmen tepenin içine gömülü olduğu halde yine de sakatlıkların önünün alınamadığının ve defalarca onarımlar yapıldığı halde daim tamirata ihtiyaçlar gösterdiği" bildirmektedir.

Şehir içindeki su tevzi şebekesi Çayırbağı Suyu geldiği zaman o günkü su miktarına ve ihtiyaçlara göre vücuda getirilmiştir. Bu ev şebekesinden sonra getirilen Mukbil, Bey Pınarı Tutlu sularının miktarına ve gelecek zamanların ihtiyacına göre düzenlenmediği için uzak mahallelere çok zaman su akmamakta basınç kaybolmaktadır. Çayırbağı suyu yönündeki boruların doğal ömürleri bitmek üzere olduğundan şehir ağır bir su sıkıntısı ile karşı karşıyadır.

Bu devre içinde şehir dahilinde 10.091 metre yeni baştan yapılmış, 11.109 metre tamir edilmiş parke kaldırım (yaya kaldırımı) yapılmıştır. Ayrıca 37.650 metre yeni baştan yapılmış, 23.800 metre ise tamir edilmiş şose yol yapılmıştır. Bunun dışında 56.900 metre yeni baştan, 33.100 metre ise tamiren adi kaldırım vücuda getirilmiştir. 48.200 metre kaldırım ise, çeşitli mahalle halkına kamilen taşları, kısmen kumları belediyeden sağlanmak şartıyla yaptırılmıştır. Şehir içindeki lağımlar yer yer tamir edilmiştir. Hükümet meydanından Alaaddin Tepesi’ne kadar 500 metre uzunluğunda ve 26 metre genişliğinde büyük bir cadde açılarak parke taşları döşenmiştir. Ortasındaki refüşler de yaptırılmıştır. İstasyon Meydanı’ndan Anıt Alanı’na kadar olan 850 metre uzunluğundaki İstasyon Caddesi 20 metre olacak şekilde genişletilmiştir. Buğday Pazarı ve Saman Pazarı arasındaki dar sokak 20 metreye varacak şekilde genişletilmiştir. Eski Polis okulu önünden hapishane caddesine çıkan yol 20 metre genişletilmiştir. Larende civarındaki İhtiyarüddin Mahallesi’ndeki çıkmaz sokak ile Piri Paşa Mahallesi’ndeki Piri Paşa çıkmaz sokakları açılarak çıkar hale getirilmiştir. Hastane Caddesi genişletilerek 20 metreye vardırılmıştır. Bu genişletme esnasında yol içinde kalan su kanalı kuzeye çekilmiştir. Şehir içindeki 4 yerde yeniden meydan açılmış eski 2 meydanla 3 mevkideki bahçelerde genişletilmeler yapılmıştır. Bu devre içinde 21.000tllik istimlak yapılmıştır.

Bu devirde belediye yazı ve hesap işleri ayrılmış, hesap işleri müdürlüğü kurulmuştur. İlk defa muhasebe-i Belediye talimnamesine göre kayıt ve hesaplar tutulmaya başlanmıştır. Sağlık kadrosu 2 misline çıkarılmış itfaiye ve zabıta müdürlükleri kurulmuş, temizlik kadrosu 5 misli genişletilmiş temizlik işleri ve itfaiyeye araçlar alınmıştır.

Şehrin elektrik imtiyazı meşrutiyet devrinde yerli bir müesseseye verilmiş olup, 1 Dünya Harbi’ni takip eden günlerde bu müessese taahhüdünü yerine getiremediğinden sözleşmesi Milli Hükümetçe feshedilmiştir. Daha sonraları şehrin elektrik ihtiyacını belediye üzerine almıştır. 500.000tl lik bir anonim şirket kurularak elektrik imtiyazı bu şirkete devredilmiştir. Bu şirkete belediye 150.000tl ile iştirak etmiş olup, Konya Valiliği özel muhasebesi de belli bir miktar para ile iştirak etmiştir. Bundan başka bu anonim şirkete halktan ve 125.000lik yabancı sermaye temin olunmuştur.

Ayrıca mevcut mezbahada devamlı temizlik ve kontroller yapılmıştır. O zamanlar Konya’ya yılda 250 bin küçükbaş, 30 bin büyük baş kasaplık hayvan gelmektedir. Bu cihetten Konya’da yeni bir mezbaha yapılması ihtiyacı doğmuştur. Bu mezbahanın planları bu devre yapılmıştır.

Belediye alacakları tamamen tahsis edilmiştir. Şehirdeki Sağlık tesislerine İslam Eserleri Müzesine Özel hayvan hastanesine diğer hayırlı cemiyetlere para yardımında bulunulmuştur. Konya telgraf ve Konya posta Baş müdürlüğüne bina yapılmak şartı ile arsa temin edilmiştir. Ziraat Bankasına belediyece arsa verilmek suretiyle şube binasının yaptırılması temin olunmuştur. Eski bina iki sene evvel meydan yapmak için yıktırılmıştır.

Şehrin büyük bir biçimde toz derdi vardır. Şehirdeki kerpiç bina inşaatının önlenmesi dolayısıyla tozun azaltılması için taş fiyatlarında ucuzluk sağlamak maksadıyla Sille taş ocaklarına bir dekovil hattı yapılmıştır. Şehir içindeki adi yollarla adi kaldırımların ve şose yolların yerine parke kaldırım yapılması tozu azaltmıştır. Ayrıca civardaki granit ocaklarının belediye namına ruhsatları alınmış, Kaymakamlık vasıtası ile Bandırma’dan 3 parke ustası ile İstanbul belediyesinden bir parke döşeme ustası getirtilmiş ve bunların yanında yerli ustalar yetiştirilerek ilk defa hükümet meydanından Alaaddin Tepesi’ne kadar büyük cadde ile Anıt etrafında parke kaldırımı yapılmıştır. Şehrin ağaçlandırılması hususunda iki fidan bahçesinde yetiştirilen fidanlar umumi yollara meydanlara ve boş yerlere diktirilerek ayrıca halka da parasız verilerek şehir ağaçlandırılmıştır.

Koyunoğlu Müzesi, Müze Araştırmacısı, Konya-2005

Osmanlı İmparatorluğu devrinde her şehir ve kasabada beldenin temizlik işleri ve esnafın kontrolüne mahallin kadısı hükmederdi. Tabiatıyla da Konya da bu şekilde idi. 1826 yılında İhtisab Nezareti’nin kurulmasıyla bu görevler şehirlerde İhtisab Ağalarına verilmiştir. 1846 yılında vilayet teşkilatlarıyla belediyeler kurulmuş İhtisab Ağalıkları lağvedilmiştir. Ancak Konya’da ilk belediye teşkilatı 1868 yılında kurulmuştur. Cumhuriyetin kuruluşuna kadar dar bir kadroyla vazife gören Konya Belediyesi’nin 1923 yılındaki durumu şöyledir: Meclis üyesi 12 kişi, İdari işler; 1 muhasebeci, 1 başkan, 2 katip. Fen işleri: 1 Fen memuru. Sağlık işleri: 1doktor, 1 aşı memuru, 1 ebe. Temizlik işleri: 1 memur, 10 hademe, 1 bekçi, 1Ahırcı. Zabıta İşleri: 1 müfettiş, 1 Müfettiş Yardımcısı, 9 kolcu (Zabıta memuru)

Bütün belediye işleri bu yukarıda saydığımız kadro ile yapılıyordu. Belediyenin en önemli görevleri temizlik işleri ve zabıtalık işlerdi. Eskiden Konya’mızdaki binaların bir çoğunun damları toprak örtülü ve bacasız olduğundan olacak ki yangın senede bir ya da iki kere ya olur veya olmazdı. Bu yangınları da o zamanın itfaiyesinin gayreti ile çok kısa bir zamanda önlenirdi. 40 sene evvel belediyenin itfaiye teşkilatı yoktu. Buna da ihtiyacı görülmezdi. Bugün temizlik İşleri Müdürlüğü dediğimiz Tanzifat Dairesi’nde bütün alet edevat-itfaiyenin de işine yarayan-duvarlarda asılı kırmızı boyalı iki kazma, 4 kürek, 3 kanca, nikelaj kısımları kullanılmadığı için paslanmış 5 miğfer ile 10’ar metrelik hortumları bulunan iki emme basma tulumbadan ibaretti. Bu emme basma tulumbalar daha evvelleri Hükümet önüne getirilir bilhassa yaz günleri meydanı sulardı. Bu vazife iki teker üzerine yerleştirilmiş tek atlı varil arabaların arkasına bir metre boyunda hortum uzanır ve hortumun başında süzek kafası takıl olup bir temizlik işleri amelesinin süzek başının dip kısmında bağlı bulunan ipi sağa sola sallaması ile yollar sulanırsa da toz bir müddet sonra yolu tekrar kapatırdı.

1924 senesinden sonra bu iş eksoz düdüklü ilk alınan arasöze yaptırılarak diğer işe son verilmiştir. Tanzifat Dairesi 1958 yılında yıkıldı. Eski müftülük binasının güney-doğu ve kuzey kısmını çevrelemişti. Binanın durumu şöyle idi. Güney-batıya gelen kısımları müdüriyet kısımlarından ayrı olup, toprak damlı ahırları teşkil ederdi. Müdüriyet kısmının ön cepheye düşen bir sofa üzerinde sağlı sollu iki oda müdür ve personele ayrılmış olup, arka kısma düşen odalar ise temizlik işleri amelesi koğuşu idi. Binanın güney-doğu kısmı genellikle yolları sulayan dolayısıyla dolu olarak bir yangın vukuunda harekete geçmek üzere hazır duran tek at koşulu varilli arabalara ve çöp arabalarına tahsis olunmuştu.

Tanzifat amelesinin iki vazifesi vardı. Temizlik işleri ve itfaiye. Gündüzleri birkaç amele her hangi bir yangın ihtimaline karşı nöbetçi kalırdı. Fakat boş durmazlar ahırlara bakarlar, süpürge bağlarlardı. Akşamları bütün efrat daire önünde toplanırdı. O tarihlerde itfaiye teşkilatını başında Sille’li Ahmet Çavuş bulunurdu. 1923 yılında bir kazaya kurban gitmiştir. Bundan sonra yerine oğlu Sille’li İbrahim Efendi geçmiş olup, aynı zamanda belediyenin sokak elektriklerinin ve bayramları kurulan tak elektriklerinin kontrol ve bakıcısı görevini de görmüştür. 1929 senesi Cumhuriyet Bayramı arifesinde Hükümet Binası’nın Alaaddin Bulvarı köşesinde kurulan takı zafer cereyan verirken cereyana kapılarak ölmüştür.

Tanzifat dairesinin temizlik işleri kısmının başında ise 60 yaşlarında top sakallı iri kıyım Nevşehirli Battal Çavuş bulunurdu. Dairenin müdürü ise herkesin hürmet ettiği ve sevdiği Benderli İbrahim Bey’di.

Ekmeklerine mevsimlerine göre katık alarak atların dizginlerinden tutup akşamları işten dönen temizlik amelesini, atların ahırlara bağlanmasından sonra etrafına toplayarak bir müddet onlara vazifeleri hakkında talimat verir, bu hareket her zaman aynen devam ederdi.

1924 senesinde bir kış gece yarısında İplikçi Camisi’nin arkasına düşen Kürkçü Mahallesi’nde bir samanlık tutuşmuştu. Mahalle bekçisi koşarak itfaiyeye haber verir. Nöbetçi İtfaiye amelesi durumu haber alır almaz o gece nöbette bulunan temizlik işlerine bakan Battal Çavuşa bildirir. Battal Çavuş hemen koğuşa girip "kalkın ulan Devlet yanıyor- millet yanıyor" diye nara atmasıyla beraber, arkasından gelişi güzel rasgele elindeki copunu sağa sola vurması ile naranın verdiği sersemlik ve sopanın acısı ile neye uğradıklarını bilemeyen ameleler hemen arabalara davranır. İplikçi Cami’nin önüne gelmeden arabalardan birinin köhne tekerleri dağılır. Diğer birinin atının ayağı kayarak yıkılır velhasıl birkaç fire vererek yangın yerine gelirler. Yangın itfaiyenin yardımı ile kısmen su sıkılmak kısmen de yıkmak suretiyle söndürülür. Tesadüf yangının çıktığı evde oldukça geniş bir havuz varmış ve itfaiye efradından ikisi tulumbaya su almak üzere havuzun buzunu kırıp tenekelerini daldırırlar. Fakat dolu teneke ağır gelince iki itfaiye eri baş aşağı havuza düşerler. Bu sefer tulumba başındakiler yangını bırakarak buz altında kalan arkadaşlarını kurtarmaya çalışırlar. Velhasıl onlar kurtulur ve yangın söner itfaiye de koğuşuna döner. 1933 senesinde Anıt civarında vukua gelen bir samanlık yangınında ise itfaiye teşkilatı aşağı yukarı aynı olup, su varilleri yerine iki arozöz bulunmaktadır. Dolayısıyla emme basma tulumba da bu tarihlerde teşkilattan kaldırılmıştır. Bu günkü modern itfaiye teşkilatı 1938 senesinde kurulmuştur.